Τι είναι;

Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ) είναι φυτά, ζώα ή μικροοργανισμοί των οποίων το DNA έχει αλλάξει με τρόπο που δεν συμβαίνει φυσιολογικά μέσω αναπαραγωγής ή φυσικού ανασυνδυασμού. Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για αυτή τη διαδικασία ονομάζεται συχνά «σύγχρονη βιοτεχνολογία» ή «γενετική μηχανική». Μέσω αυτής της τεχνολογίας, συγκεκριμένα γονίδια μπορούν να μεταφερθούν από έναν οργανισμό σε έναν άλλο, ακόμα και μεταξύ ειδών που δεν σχετίζονται μεταξύ τους. Τα τρόφιμα που παράγονται από αυτούς τους οργανισμούς ή περιέχουν ΓΤΟ συχνά αναφέρονται ως γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (ΓΤΤ).

Στη βιομηχανία τροφίμων, οι ΓΤΟ καλλιέργειες έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση για διάφορους λόγους, όπως για:

• Βελτίωση της ανάπτυξής τους
• Αύξηση της θρεπτικής τους αξίας
• Μεγαλύτερη βιωσιμότητα
• Ανθεκτικότητα σε παράσιτα
• Ευκολότερη καλλιέργεια

Συχνές γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες:

• Καλαμπόκι
• Σόγια
• Κανόλα
• Ζαχαρότευτλο
• Άλφαλφα
• Βαμβάκι
• Πατάτες
• Παπάγια
• Ροζ ανανάς
• Κολοκύθι
• Ορισμένες ποικιλίες μήλων

Πλεονεκτήματα

• Έλεγχος παρασίτων: Πολλές καλλιέργειες έχουν τροποποιηθεί ώστε να εκφράζουν ένα γονίδιο που τις προστατεύει από παράσιτα και έντομα. Το γονίδιο Bt ενσωματώνεται συχνά σε καλαμπόκι, βαμβάκι και σόγια. Προέρχεται από το βακτήριο Bacillus thuringiensis και παράγει μια πρωτεΐνη τοξική για πολλά έντομα, προσφέροντας φυσική ανθεκτικότητα στα φυτά. Έτσι, οι ΓΤΟ καλλιέργειες χρειάζονται λιγότερη χρήση επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.
• Μειωμένη χρήση φυτοφαρμάκων: Μελέτη του 2020 αναφέρει ότι η τεχνολογία ΓΤΟ έχει μειώσει παγκοσμίως τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων κατά 8,3% και έχει μειώσει έμμεσα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, καθώς οι καλλιεργητές δεν χρειάζεται να ψεκάζουν τα χωράφια τους τόσο συχνά.
• Καλύτερη επιβίωση και μεγαλύτερη απόδοση: Άλλες καλλιέργειες έχουν τροποποιηθεί με γονίδια που τις βοηθούν να αντέχουν σε στρεσογόνες συνθήκες, όπως η ξηρασία, και να αντιστέκονται σε ασθένειες, οδηγώντας σε υψηλότερη παραγωγή για τους αγρότες.
• Αυξημένη θρεπτική αξία: Η γενετική τροποποίηση μπορεί να βελτιώσει τη θρεπτική αξία των τροφίμων. Για παράδειγμα, το ρύζι υψηλό σε βήτα-καροτένιο, γνωστό και ως «χρυσό ρύζι», αναπτύχθηκε για να βοηθήσει στην πρόληψη της τύφλωσης σε περιοχές όπου οι τοπικές δίαιτες είναι μόνιμα φτωχές σε βιταμίνη Α.
• Βελτιωμένη γεύση και εμφάνιση: Η γενετική τροποποίηση μπορεί να ενισχύσει τη γεύση και την εμφάνιση των τροφίμων, όπως συμβαίνει με το μήλο που δεν μαυρίζει μετά το κόψιμο.

Ανησυχίες για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα

Οι αρμόδιοι οργανισμοί, όπως η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) και το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA), διαβεβαιώνουν ότι οι ΓΤΟ είναι ασφαλείς για κατανάλωση από ανθρώπους και ζώα. Παρόλο που οι γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες διευκολύνουν πολύ τη γεωργία, υπάρχουν ανησυχίες για πιθανές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για την ασφάλεια των τροφίμων, ιδιαίτερα όσον αφορά ασθένειες και αλλεργίες.

Ορισμένες από τις πιθανές ανησυχίες περιλαμβάνουν:

• Αλλεργίες: Επειδή τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα περιέχουν ξένα γονίδια, κάποιοι φοβούνται ότι μπορεί να περιέχουν γονίδια από τρόφιμα που προκαλούν αλλεργίες. Η έρευνα δείχνει ότι τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δεν προκαλούν αλλεργίες πιο συχνά από τα μη.
• Καρκίνος: Μερικοί ανησυχούν ότι η κατανάλωση τροφίμων με πρόσθετα γονίδια μπορεί να επηρεάσει το DNA και να προκαλέσει καρκίνο. Η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS) αναφέρει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνδέουν την κατανάλωση γενετικά τροποποιημένων τροφίμων με αυξημένο ή μειωμένο κίνδυνο καρκίνου, ούτε στοιχεία ότι αλλάζουν το DNA. Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες μακροχρόνιες μελέτες στον άνθρωπο.
• Χρήση ζιζανιοκτόνων: Οι περισσότερες γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες είναι ανθεκτικές σε ζιζανιοκτόνα, όπως το Roundup, γεγονός που επιτρέπει στους αγρότες να σκοτώνουν τα ζιζάνια χωρίς να βλάπτουν τις καλλιέργειες. Το Roundup και η δραστική ουσία του, η γλυφοσάτη, όμως, είναι αντικείμενο αντιπαράθεσης, καθώς μελέτες σε ζώα και εργαστηριακές δείχνουν σύνδεση με διάφορες ασθένειες. Νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι η έκθεση στη γλυφοσάτη μπορεί να αυξήσει τον σχετικό κίνδυνο για λέμφωμα non-Hodgkin κατά 41%.
• Μέλισσες: Υπήρξαν ανησυχίες ότι η γύρη από καλλιέργειες Bt μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις μέλισσες, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις που να το επιβεβαιώνουν.

Η ασφάλεια των Γενετικά Τροποποιημένων Τροφίμων

Κάθε γενετικά τροποποιημένο τρόφιμο είναι μοναδικό, αφού περιέχει διαφορετικά γονίδια που έχουν εισαχθεί με διαφορετικούς τρόπους. Γι’ αυτό η ασφάλειά του αξιολογείται ξεχωριστά, περίπτωση προς περίπτωση. Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα που κυκλοφορούν σήμερα έχουν περάσει αυστηρούς ελέγχους και δεν φαίνεται να προκαλούν κινδύνους για την υγεία. Επιπλέον, η συνεχής παρακολούθηση και οι αξιολογήσεις μετά την κυκλοφορία τους εξασφαλίζουν ότι η κατανάλωσή τους παραμένει ασφαλής.

Συμπέρασμα:

Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (ΓΤΤ) αποτελούν προϊόντα επιστημονικής καινοτομίας που επιτρέπουν την εισαγωγή επιθυμητών γονιδίων σε φυτά, ζώα ή μικροοργανισμούς. Παρά τις ανησυχίες που συχνά εκφράζονται για πιθανές αλλεργίες, καρκίνο ή περιβαλλοντικές επιπτώσεις, οι έρευνες δείχνουν ότι τα ΓΤΤ που έχουν εγκριθεί και κυκλοφορούν στη διεθνή αγορά είναι ασφαλή για κατανάλωση. Κάθε νέο γενετικά τροποποιημένο τρόφιμο αξιολογείται ξεχωριστά με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια και συχνά υπόκειται σε παρακολούθηση μετά την κυκλοφορία του, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν προκύπτουν κίνδυνοι για την υγεία των ανθρώπων ή το περιβάλλον. Συνεπώς, η χρήση τους μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι διαδικασίες αξιολόγησης-ελέγχου, ωστόσο θα ήταν ωφέλιμη η δημιουργία περισσότερων ερευνών.

Βιβλιογραφία:

https://www.healthline.com/nutrition/gmo-pros-and-cons#identification

https://www.efsa.europa.eu/en/topics/genetically-modified-organisms

https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/food-genetically-modified