Τί είναι;
Η αναιμία είναι μια κατάσταση κατά την οποία το σώμα δεν έχει αρκετά υγιή ερυθρά αιμοσφαίρια ή αιμοσφαιρίνη για να μεταφέρει επαρκώς το οξυγόνο στους ιστούς του οργανισμού. Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και έχει ως βασικό ρόλο τη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες προς τα υπόλοιπα όργανα του σώματος.
Παράγοντες κινδύνου:
- Κακή διατροφή
- Διαταραχές του εντέρου
- Χρόνια νοσήματα
- Λοιμώξεις
- Γυναίκες που έχουν έμμηνο ρύση ή είναι έγκυες
- Χρόνια προβλήματα υγείας
- Αυξημένη ηλικία
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα ή άλλα αυτοάνοσα νοσήματα
- Νεφρική νόσος
- Καρκίνος
- Ηπατική νόσος
- Θυρεοειδοπάθειες
- Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (νόσος του Crohn ή η ελκώδης κολίτιδα)
Συμπτώματα Αναιμίας
- Αδυναμία ή εύκολη κόπωση
- Δύσπνοια
- Ζάλη
- Ταχυκαρδία ή ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός
- Αίσθημα παλμών ή “βουητό” στα αυτιά
- Πονοκέφαλος
- Κρύα χέρια ή πόδια
- Ωχρότητα ή κιτρινωπή όψη του δέρματος
- Πόνος στο στήθος
- Δύσπνοια
- Αρρυθμία
Τύποι Αναιμίας:
- Δρεπανοκυτταρική Αναιμία
Η δρεπανοκυτταρική αναιμία είναι μια κληρονομική αιμολυτική αναιμία στην οποία η αιμοσφαιρίνη έχει μη φυσιολογική δομή. Αυτό κάνει τα ερυθρά αιμοσφαίρια να γίνονται άκαμπτα και να παίρνουν σχήμα δρεπανιού, με αποτέλεσμα να φράζουν τα μικρά αγγεία και να δυσκολεύονται να κυκλοφορήσουν σωστά στο αίμα. - Αναιμία λόγω Έλλειψης Βιταμινών
Η συγκεκριμένη μορφή αναιμίας προκαλείται από χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12 ή φυλλικού οξέος , συνήθως λόγω ανεπαρκούς πρόσληψης από τη διατροφή. - Σιδηροπενική Αναιμία
Η πιο συχνή μορφή αναιμίας. Οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου στον οργανισμό. Συνήθως προκαλείται από απώλεια αίματος (π.χ. έμμηνος ρύση, αιμορραγίες), αλλά μπορεί επίσης να οφείλεται σε κακή απορρόφηση του σιδήρου. Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός αυξάνουν τις ανάγκες σε σίδηρο και μπορεί να προκαλέσουν σχετική αναιμία. Άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική χειρουργική (γαστρικό bypass) διατρέχουν επίσης κίνδυνο λόγω μειωμένης απορρόφησης. - Αιμολυτική Αναιμία
Σε αυτή τη μορφή αναιμίας, τα ερυθρά αιμοσφαίρια καταστρέφονται πρόωρα μέσα στην κυκλοφορία του αίματος ή στον σπλήνα. Τα αίτια μπορεί να είναι μηχανικά (π.χ. πρόβλημα στις βαλβίδες της καρδιάς), λοιμώξεις, αυτοάνοσα νοσήματα ή κληρονομικές ανωμαλίες στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Κληρονομικά αίτια περιλαμβάνουν ορισμένες μορφές μεσογειακής αναιμίας (θαλασσαιμίες) και την ανεπάρκεια του ενζύμου G6PD το οποίο είναι υπεύθυνο για την προστασία των ερυθρών κυττάρων. - Απλαστική Αναιμία
Πρόκειται για μια σπάνια διαταραχή όπου ο μυελός των οστών δεν παράγει επαρκή αριθμό αιμοσφαιρίων (ερυθρά, λευκά και αιμοπετάλια), συνήθως επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα αιμοποιητικά κύτταρα. Παράγοντες όπως ιογενείς λοιμώξεις, ακτινοβολία ή έκθεση σε τοξικές ουσίες και φάρμακα μπορεί επίσης να προκαλέσουν απλαστική αναιμία. Τα λίγα κύτταρα που παράγονται είναι κατά κανόνα φυσιολογικά. - Αναιμία λόγω Άλλων Παθήσεων
Ορισμένα νοσήματα εμποδίζουν την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Για παράδειγμα, σε νεφρική ανεπάρκεια μειώνεται η παραγωγή της ορμόνης ερυθροποιητίνης, η οποία διεγείρει τον μυελό των οστών να παράγει νέα ερυθρά αιμοσφαίρια. Η χημειοθεραπεία για τον καρκίνο επίσης επηρεάζει τη λειτουργία του μυελού, με αποτέλεσμα συχνή εμφάνιση αναιμίας κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Διάγνωση Αναιμίας
Σημαντικό είναι:
- Το ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό
- Η κλινική εξέταση
- Αιματολογικές εξετάσεις
Βασικές εξετάσεις αίματος:
Γενική αίματος
Αυτή η εξέταση μετρά διάφορα στοιχεία του αίματος, αλλά για την αναιμία είναι ιδιαίτερα σημαντικά:
- Αιματοκρίτης (Hematocrit – Hct) → Το ποσοστό του όγκου αίματος που καταλαμβάνουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια
- Αιμοσφαιρίνη (Hemoglobin – Hb) → Η ποσότητα της πρωτεΐνης που μεταφέρει το οξυγόνο
Φυσιολογικές τιμές σε ενήλικες:
- Άνδρες:
- Αιμοσφαιρίνη: 14–18 g/dL
- Αιματοκρίτης: 40%–52%
- Γυναίκες:
- Αιμοσφαιρίνη: 12–16 g/dL
- Αιματοκρίτης: 35%–47%
Μορφολογία ερυθρών αιμοσφαιρίων
Εξέταση στο μικροσκόπιο για:
- Μέγεθος (π.χ. μικροκυτταρικά, μακροκυτταρικά)
- Σχήμα (π.χ. δρεπανοειδή, σχιστοκύτταρα)
- Χρώμα (υποχρωμικά, υπερχρωμικά)
Αυτό βοηθά στη διάκριση του τύπου αναιμίας (σιδηροπενική, μεγαλοβλαστική, δρεπανοκυτταρική κ.ά.)
Αντιμετώπιση
Σιδηροπενική Αναιμία
- Έλεγχος για πηγή αιμορραγίας
- Συμπληρώματα σιδήρου
- Διατροφικές παρεμβάσεις για αύξηση πρόσληψης σιδήρου
Αναιμία λόγω έλλειψης βιταμινών (Β12 ή φυλλικού οξέος)
- Συμπληρώματα βιταμινών (ιδίως για Β12)
- Αντιμετώπιση υποκείμενης νόσου
Αναιμία λόγω χρόνιας νόσου
- Θεραπεία της υποκείμενης νόσου
- Ενδέχεται να δοθεί ερυθροποιητίνη
Απλαστική Αναιμία
- Παραπομπή σε αιματολόγο
- Βιοψία μυελού των οστών
- Θεραπείες: ανοσοκατασταλτικά, μεταγγίσεις αίματος, ενίοτε μεταμόσχευση μυελού
Αιμολυτική Αναιμία
- Αιματολογικός έλεγχος για ειδική διάγνωση
- Ανάλογα με το αίτιο: αντιβιοτικά, ανοσοκατασταλτικά, χειρουργική παρέμβαση
Διατροφή
Μια διατροφή πλούσια σε βασικά θρεπτικά συστατικά μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ή τη διαχείριση κάποιων τύπων αναιμίας.
- Σίδηρος
Υπάρχουν δύο τύποι σιδήρου στη διατροφή:
Αιμικός: βρίσκεται στο κρέας, πουλερικά και θαλασσινά και απορροφάται πιο εύκολα από τον οργανισμό.
Μη αιμικός: βρίσκεται σε φυτικές τροφές και εμπλουτισμένα προϊόντα. Απορροφάται δυσκολότερα.
- Βιταμίνη C
Βοηθάει στην καλύτερη απορρόφηση του μη εξωγενούς σιδήρου. - Φολικό οξύ
Απαραίτητο για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. - Βιταμίνη Β12
Σημαντική για τη δημιουργία υγιών ερυθρών.
Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σιδήρου:
- Άνδρες: περίπου 10 mg
- Γυναίκες: περίπου 12 mg
Ωστόσο, για την αντιμετώπιση αναιμίας συχνά απαιτούνται 150-200 mg στοιχειακού σιδήρου ημερησίως, συνήθως μέσω συμπληρωμάτων.
Τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο και άλλα θρεπτικά για την αναιμία:
- Πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, λάχανο, σέσκουλο, ρόκα, μαρούλι). Περιέχουν μη αιμικό σίδηρο και φολικό οξύ. Προσοχή: κάποια, όπως το σπανάκι, έχουν οξαλικά που εμποδίζουν την απορρόφηση σιδήρου. Προτιμήστε συνδυασμό με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη για καλύτερη απορρόφηση.
- Κρέας και πουλερικά. Πλούσια πηγή αιμικού σιδήρου. Συνδυάστε τα με φυτικές πηγές σιδήρου και βιταμίνη C.
- Συκώτι και άλλα εντόσθια. Πολύ πλούσια σε σίδηρο και φολικό οξύ.
- Θαλασσινά. Οστρακοειδή (στρείδια, μύδια, γαρίδες) και ψάρια (τόνος, σκουμπρί, σολομός) περιέχουν αιμικό σίδηρο.
- Εμπλουτισμένα τρόφιμα. Χυμοί πορτοκαλιού, δημητριακά πρωινού, ψωμιά, ζυμαρικά και ρύζι εμπλουτισμένα με σίδηρο.
- Όσπρια. Φασόλια, ρεβίθια, σόγια, μπιζέλια και άλλα.
- Ξηροί καρποί και σπόροι. Κολοκυθόσποροι, κάσιους, φυστίκια, ηλιόσποροι, κ.ά.
Προσοχή:
- Τα τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο (γάλα, γιαούρτι, τυρί, tofu) μπορεί να μειώσουν την απορρόφηση σιδήρου και καλό είναι να μην καταναλώνονται μαζί με πλούσιες πηγές σιδήρου.
Συμπέρασμα
Η σωστή διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της αναιμίας. Η επαρκής πρόσληψη σιδήρου, βιταμίνης C, φολικού οξέος και βιταμίνης Β12 είναι απαραίτητη για την υγιή παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και την επαρκή οξυγόνωση του οργανισμού. Συνδυάζοντας τροφές πλούσιες σε σίδηρο με αυτές που βελτιώνουν την απορρόφησή του και αποφεύγοντας ταυτόχρονα παράγοντες που την εμποδίζουν, μπορούμε να στηρίξουμε αποτελεσματικά την υγεία μας και να μειώσουμε τον κίνδυνο αναιμίας. Σε περιπτώσεις αναιμίας, η διατροφή πρέπει να προσαρμόζεται εξατομικευμένα και να συνδυάζεται, όποτε χρειάζεται, με ιατρική θεραπεία και συμπληρώματα.
Βιβλιογραφία:
https://www.hematology.org/education/patients/anemia
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anemia/symptoms-causes/syc-20351360
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anemia/diagnosis-treatment/drc-20351366
https://www.healthline.com/health/anemia#summary
https://www.healthline.com/health/best-diet-plan-for-anemia#takeaway