Τι είναι;
Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση ασθένεια η οποία εμφανίζει γενετικό υπόβαθρο και κατά την οποία η κατάποση γλουτένης (μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι) οδηγεί σε ανοσολογική απόκριση και βλάβη στο λεπτό έντερο προκαλώντας δυσαπορρόφηση σε θρεπτικά συστατικά.
Συμπτώματα:
- Διάρροια
- Κούραση
- Απώλεια βάρους
- Φούσκωμα και αέρια
- Πονοκέφαλοι
- Κοιλιακός πόνος
- Ναυτία και έμετος
- Δυσκοιλιότητα
- Αναιμία
- Απώλεια οστικής πυκνότητας
- Ερπητοειδής δερματίτιδα
- Στοματικά έλκη
- Βλάβη του νευρικού συστήματος (μούδιασμα και μυρμήγκιασμα στα πόδια και τα χέρια, πιθανά προβλήματα ισορροπίας και γνωστική εξασθένηση)
- Πόνος στις αρθρώσεις
- Μειωμένη λειτουργία του σπλήνα, γνωστή ως υποσπληνισμός
- Αυξημένα ηπατικά ένζυμα
Παράγοντες κινδύνου:
- Ένα μέλος της οικογένειας με κοιλιοκάκη ή ερπητοειδή δερματίτιδα
- Διαβήτης τύπου 1
- Σύνδρομο Down, σύνδρομο William ή σύνδρομο Turner
- Αυτοάνοση νόσος του θυρεοειδούς
- Μικροσκοπική κολίτιδα
- Νόσος του Άντισον
Επιπλοκές:
- Υποσιτισμός: Όταν το λεπτό έντερο δεν μπορεί να απορροφήσει επαρκώς τα θρεπτικά συστατικά, το σώμα δεν λαμβάνει όσα χρειάζεται. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αναιμία και απώλεια βάρους, ενώ στα παιδιά μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και να οδηγήσει σε χαμηλό ανάστημα.
- Εύθραυστα οστά: Η περιορισμένη απορρόφηση ασβεστίου και βιταμίνης D μπορεί να προκαλέσει οστεομαλάκυνση ή ραχίτιδα στα παιδιά, ενώ στους ενήλικες μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπενία ή οστεοπόρωση.
- Δυσανεξία στη λακτόζη: Η φλεγμονή και η βλάβη στο έντερο μπορεί να προκαλέσουν πόνο στην κοιλιά και διάρροια μετά την κατανάλωση γαλακτοκομικών. Σε πολλές περιπτώσεις, η δυσανεξία αυτή υποχωρεί όταν επουλωθεί το έντερο.
- Αυξημένος κίνδυνος καρκίνου: Η παρατεταμένη έκθεση στη γλουτένη σε άτομα με κοιλιοκάκη συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για λέμφωμα του εντέρου και καρκίνο του λεπτού εντέρου.
- Νευρολογικά προβλήματα: Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν νευρολογικές διαταραχές, όπως επιληπτικές κρίσεις ή περιφερική νευροπάθεια (μούδιασμα, πόνος ή αδυναμία στα χέρια και τα πόδια).
- Υπογεννητικότητα: Μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά τη γονιμότητα τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Η χρόνια φλεγμονή του εντέρου και η δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών όπως ο σίδηρος, το φυλλικό οξύ, η βιταμίνη D και ο ψευδάργυρος μπορούν να διαταράξουν την ορμονική ισορροπία, τον καταμήνιο κύκλο και τη λειτουργία των γονάδων
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση βασίζεται στην διατροφή αποκλεισμού της γλουτένης η οποία αφορά μια γενική ονομασία για τις πρωτεΐνες που βρίσκονται στο σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι. Η γλουτένη μπορεί να βρεθεί σε πολλά είδη τροφίμων, ακόμη και σε αυτά που δεν θα αναμενόταν.
Που συνήθως βρίσκεται το σιτάρι;
- Ψωμιά
- Αρτοσκευάσματα
- Σούπες
- Ζυμαρικά
- Σιτηρά
- Σάλτσες
Που συνήθως βρίσκεται το κριθάρι;
- Βύνη (αλεύρι βύνης κριθαριού, βυνοποιημένο γάλα και μιλκσέικ, εκχύλισμα βύνης, σιρόπι βύνης, άρωμα βύνης, ξίδι βύνης)
- Χρωστικές τροφίμων
- Σούπες
- Μπύρα
- Μαγιά μπύρας
Που συνήθως βρίσκεται η σίκαλη;
- Ψωμί σίκαλης
- Μπύρα σίκαλης
- Σιτηρά
Βρώμη
Η κατανάλωση βρώμης από άτομα με κοιλιοκάκη έχει προκαλέσει ανησυχίες, κυρίως λόγω του κινδύνου επιμόλυνσης με γλουτένη και της πιθανότητας ανοσολογικής αντίδρασης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε βλάβη του εντέρου. Αν και η ίδια η βρώμη δεν περιέχει γλουτένη, συχνά καλλιεργείται, επεξεργάζεται και μεταφέρεται μαζί με δημητριακά που περιέχουν γλουτένη (όπως σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη), με αποτέλεσμα τη διασταυρούμενη επιμόλυνση. Επιπλέον, κάποιοι ασθενείς αναφέρουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της έκθεσης σε γλουτένη ακόμη και όταν καταναλώνουν πιστοποιημένη βρώμη χωρίς γλουτένη.
Ωστόσο, σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι με κοιλιοκάκη ανέχονται μικρές έως μέτριες ποσότητες καθαρής βρώμης χωρίς να εμφανίζουν προβλήματα. Για την ασφαλή ένταξη της βρώμης σε δίαιτα χωρίς γλουτένη, είναι απαραίτητο να επιλέγονται προϊόντα με την ένδειξη “χωρίς γλουτένη”, τα οποία συμμορφώνονται με τα πρότυπα του FDA και περιέχουν λιγότερο από 20 ppm γλουτένης.
Η βρώμη βρίσκεται σε πολλά προϊόντα χωρίς γλουτένη, όπως:
- Μπάρες γκρανόλα και γκρανόλα
- Μπισκότα
- Αρτοσκευάσματα
- Χορτοφαγικά μπιφτέκια
- Σιτηρά
Προσοχή!
Η γλουτένη μπορεί να βρεθεί σε καρυκεύματα, σάλτσες για σαλάτες και άλλα απροσδόκητα μέρη. Ακολουθούν ορισμένα που είναι πιθανό να την περιέχουν:
- Μπύρα
- Κύβοι ζωμού
- Καραμέλα
- Πατατάκια
- Αλλαντικά
- Πατάτες τηγανητές
- Σάλτσες
- Τσιπς τορτίγιας με καρυκεύματα
- Γαλοπούλα
- Σούπες
Συμπέρασμα:
Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση που απαιτεί αποφυγή της γλουτένης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη. Αποτελεσματική θεραπεία είναι η πλήρως ελεγχόμενη δίαιτα χωρίς γλουτένη, η οποία όχι μόνο ανακουφίζει από τα συμπτώματα αλλά επιτρέπει και την επούλωση του εντέρου, την αποφυγή επιπλοκών και τη διατήρηση μιας ποιοτικής ζωής. Ακόμη και μικρές ποσότητες γλουτένης (ίχνη ή ψίχουλα) μπορούν να προκαλέσουν εντερική βλάβη και συμπτώματα, γι’ αυτό είναι κρίσιμο να καταναλώνονται μόνο πιστοποιημένα προϊόντα “χωρίς γλουτένη”. Με κατάλληλη εκπαίδευση και διατροφική καθοδήγηση, ένα άτομο με κοιλιοκάκη μπορεί να έχει πλήρως ισορροπημένη, ασφαλή και θρεπτική διατροφή, απολαμβάνοντας ποικιλία τροφών χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την υγεία του.
Βιβλιογραφία:
https://celiac.org/about-celiac-disease/what-is-celiac-disease/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/symptoms-causes/syc-20352220
https://celiac.org/gluten-free-living/what-is-gluten/
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/celiac-disease
